ไร่หมุนเวียน ไม่ใช่ไร่เลื่อนลอย ปกากะญอ ข้าคือคน
ไร่หมุนเวียน เป็นระบบการผลิตที่มีมาแต่บรรพกาล และเป็นหัวใจสำคัญในระบบการผลิตของชาวบ้าน ทั้งในฐานะแหล่งผลิตข้าวและอาหารเลี้ยงครอบครัวและชุมชน ทั้งเป็นบ่อเกิดของวัฒนธรรมและภูมิปัญญาชาวบ้านอันหลากหลาย รวมไปถึงเป็นเบ้าหลอมทางด้านความคิดจิตใจของผู้คนในชุมชนให้เกิดความรักใคร่สามัคคีกัน ความมีน้ำจิตน้ำใจต่อกัน ความซื่อสัตย์สุจริต ความสันโดษ ความเป็นคนขยันอดทน และช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกัน ทั้งในหมู่เครือญาติ เพื่อนบ้าน และผู้อื่น อีกด้วย หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ ระบบไร่หมุนเวียนเป็นแกนกลางวิถีชีวิตของชาวบ้านก็ว่าได้ ดังปรากฏให้เห็นในมาเดาะมากะหรือวัฒนธรรมการลงแขก, การละเล่นที่เรียกว่ารำกระทบไม้, เครื่องใช้ไม้สอยต่างๆ, ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับดินฟ้าอากาศที่ส่งผลต่อกระบวนการผลิต ไปจนกระทั่งนิทานหลากหลายรสและเรื่องราวของชาวบ้าน ล้วนเกิดจากระบบไร่หมุนเวียนทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นเรื่อง “เด็กกำพร้าขนนก” ที่สะท้อนเรื่องราวของเด็กกำพร้ำยากจนคนหนึ่ง ซึ่งนำข้าวเปลือกจากในท้องนกเขาที่ตนยิงได้มาเก็บสะสมไว้ แล้วนำไปปลูกในที่ไร่ของตนจนสร้างฐานะขึ้นมาได้ รวมไปถึงเรื่อง “ พามีฉุกับสะเป่ยแมะ ” ,
